अविष्कार रविंद्र

अामचे अण्णा

back

आमचे म्हणजे ह्याचे. जो हे जे वाचतोय त्याचे. तो अण्णावर प्रेम करायचा प्रचंड. अण्णा सध्यस्थितीत ८५ वर्षांचे. गोष्ट सुर होईल तेव्हा त्यांचं वय नुकतं. सुरवातीपासून सुर कर.

नुकती सुरवात‘ – अण्णा एक दिवसाचे.

घरात आनंद कोसळतोय. स्वयंपाक रसरशीत एकदम. अण्णा आपल्या एका कुशीवर, पाठीला पेटका, आत्याने उचलून काखेवर, आत्या अंगाईबिंगाई.. बातमी समाप्त..अण्णांच्या वडिलांनी रेडियो बंद केला. आपली पाटलन (हाफ पैंट) नीट करुन,”जरा जेवणाचं बघाअसा हुक सोडला. आतून हे काय आणतेचक्विक रिप्लाय पण आला. तर तिकडे अण्णांनी अंबाबाईचा कोल्हापरह आणलेला साडे तीन रूपयाचा फोटो जाणतेपणी फोडला. गंभीर शांतता. अण्णांचे वडील काचा बघून करवादतात(रागवतात).

लेखक इथे एक श्वास टाकतो. आपली लेखणी खाली ठेवतो. एक सिगरेट पेटवतो. समोर असलेल्या गुजरात्यांच्या खोलीकडे बघतो. प्रायोगिक नाटकात असल्यासारखी सिम्बोलिक स्माइल देतो. पफ खेचतो, इन, एष.. सिगरेट संपते. बाथरूमला जातो. आटोपतो. पुन्हा लेखनी घेतो.

सुरवात क्रमांक दोन.

अण्णा बारातेरा वगैरे.

वेळ बरोबर साडे . शाळेत जायची घाई. अण्णांची वित भर खाकी पैंट, पांढरा कोरा शर्ट, इयत्ता पाचवी. आईनं पापा करून ओल्या कपडयांची बादली डोक्यावर घेतली. अण्णांनी पाठमोरं पाहिलं. अण्णा प्तर घेत निघाले. बारक्याला हाक मारून एकत्र जाण्याचा विचार अण्णांचा. अण्णा हुशार. बारक्या , पण चिंचा तोच काढे. अण्णा दोन वेळेस चढता घरचा दर्जा मार खाल्ला. अण्णा चिंचा गोळा करी. ‘कोपऱ्यातली उचल अण्णाबारक्यानं बारा फुटाह सांगितलं. वेळ दौडत होती. शाळेची घंटा ऐकू आली. अण्णा, बारक्या कुत्र्यागत धावले. कुलकर्णी मास्तर डेंजर. चित्रच उभं राहिलं डोळ्यांसमोर. पोहोचले. एकदाचे पोहोचले. कुलकर्णी मास्तर इतिहासाचा पहिला तास. अण्णा, बारक्या विसरलेच. ‘अरे आज गुरुवार नंधत्त तेरी.. “मंगल छडी आण ती,” मास्तर उभेउभेच. “मास्तर तेबारक्या सांग ना?” अण्णा आठवत बिठवत. बारक्या बोलणार तितक्यात मंगल छड़ी घेऊन तयार. “ही घ्या मास्तर“… “खिशातलं बाहेर काढामास्तर एकसरी, वरच्या पट्टीत. “मास्तर काही नाही ते,” अण्णा फसवताना, बारक्या िसा रिकामा करतो. कुलकर्णी मास्तरांच्या तोंडाला पाणी. “गधड्यांनो, नालायकांनो, ही थेरं करतात होय शाळेत येऊन. तो गुरव बोंबलतोय. त्याची चिंचं साफ केली. मास्तर बोलत असताना दर शब्दास एक छडी मारत. एकूण गिती अखंड.

संध्याकाळ. पूर्ण दिवस वर्गाबाहेर उभे असणारे अण्णा बारक्यासोबतच. मास्तर आपली बॅग घेऊन घराकडे प्रस्थान, भटवाडी. रस्त्यात एक गोड मावा खरेदी करून पुन्हा आपल्या घरी पोचतात. पाणी पितात. बायकोला हाक मारत, ‘आज तुमच्या आवडीचं आणल काहीतरी“. “काय , गजरा की मिठाई?”, मंजुळ आवाज आतून. “चिंचा.” पाण्याची धार तोंडाला. तिकडे अण्णाबारक्या एकमेकांना कोसत घरची वाट धरतात.

लेखक पुन्हा एक श्वास टाकतों. अज एक सिगरेट पेटवतो. अण्णांचं चित्र काढू असा केव्हातरीचा विचार करतो. आत्ता त्याला घाई आहे. पफ मारून सिगरेट विझवतो.

अण्णा ऐन वयात.

वय वीसावं. नुकत्याच पार पडलेल्या वार्षिक समारंभात अण्णांचा गुणगौरव. गौरवाला आई, बापू, बारक्या समस्त मंडळी उपस्थि. अण्णा खुश. अण्णांच्या तेहतीस कोटी लांडगेया कवितेला सुवर्ण कमळ जाहिर होताच बापू(अण्णांचे वडील) सरक उभे राहतात. मानेखालचं जानवं चाचपडत उलटया दिशेने तडक घर गाठतात. अण्णा मात्र व्यस्त. व्यासपीठावर अण्णांच्या कवितेचं वाचन. आई पदर तोंडाला लावू काहीतरी करताना अण्णा बघत. अण्णा कविता संपवतात. “हे सगळं बापूंमुळे शक्य, अथवा आम्ही जन्मतः आळशीअण्णा रडायला आले जण. अण्णा व्यासपीठाह खाली येत आईच्या गळ्यात धायमोकल रडतात.

लेखक आत्ता फार इमोशनल होतोय. त्याला जाणवत त्या कागदावर एक अश्र नृत्य करतोय. लेखकाला नृत्य फारसं आवडत नाही. लेखक पाणी पितो. पाणी जीवन. लेखक मर्यादी.

अण्णा तिशीबिशीपुढे.

कम्युनिष्ट पार्टीची मीटीं संपवून अण्णा घरच्या रस्त्यावर. सायकलची हवा ठीके ना बाबा? असा विचार करत नवीन रस्ताबांधकामावर चालतात. रस्ता दुभागी, अण्णा कम्युनिष्ट. अण्णांकडे असलेल्या बऱ्याच सदऱ्यांपैकी एक सदरा अंगावर. करडा. आवडणारा. आज जरा अण्णा स्वस्थ चालतायत. “ शाहिर,” मागून एका माणसाची हाक कताच अण्णा थबकतात. “आज मीटींगमधे झालेलं समदं व्हाया हवं नायतर हाय नाय ते बी जायचं“. ” सखाराम विश्वास ठेव मी आहे तुमच्यासोबत,” आपल्या सायकलीला अडकवलेला डफ घुमतोय हे ऐक अण्णा खुश. शाहिर अण्णा.

लेखक जरा संदर्भ शोधू लागतो१९५५ बाबासाहेब आंबेडकर धर्मांतर. लेखक काअसा विचार अजिबात करत नाही. त्याने मनभरबाबासाहेब वाचलेत. अभ्यासलेत.

अण्णा सद्यस्थिती.

सखाराम पवार या इसमाने केलेल्या हल्ल्यात शाहिर डैश डैश जबर जखमी. लेखक संदर्भ र्तमानपत्रात वाचतो. बाजूला निपचीत पडलेले अण्णा. घरात बाबासाहेब. बुद्ध. अण्णांचं जानवं बापूंसोबत वारलं. धर्म जाळला. जात जाळली. अण्णांना रलिसिस. अर्धांगवाय पूर्णपणे. अण्णांचा नातू त्यांची खाजगी डायरी बंद करतो. तो लिटरेचर ग्रज्युएट आहे. नुकतीच त्याने राष्ट्रीय नाट्य महाविद्यालायतून नाट्य लेखक होण्याची तयारी पूर्ण केली आहे. तशी त्याच्याकडे सर्टिफिकेट ही आहेत. तो सिद्धार्थ या नावाने संबोधला जातो. अण्णांनी बुद्धाचं नाव का ठेवलं? हा विचारच नको. त्याला परदेशात नाट्यशिक्षण घेण्यासाठी जायचे आहे. तशी त्याची मोह फिक्स आहेच.

तो आत्ता अण्णांच्या हाताला किस करून. ‘आय लव यूअण्णा असं म्हणाला. लेखकाने ते ऐकलं. आणि तसंच ते लिहिलं देखील. तो उठ लागतो. बाबासाहेबांच्या फोटोकडे बघतो. त्याला अस्वस्थ वाटतंय. तो नीट बघतो. बाबासाहेब काहीतरी म्हणतायत. तो ते ऐकतो. अण्णांकडे बघतो. अण्णा स्थिर चिंचेसारखे. सिद्धार्थ बाबासाहेबांच्या फोटोला बाहेर काढतो. फ्रेम तोडतो. फोटो काढतो. “तीजागा रिकामी करतो. आणि निघतो.

लेखकाने हे काय लिहिलेले आहे? त्याला हजार प्रश्न पडलेत. पण रात्र आहे. मिलचा कम्युनिष्ट भोंगा वाजेल इतकी रात्रपहाट. आत्ता मात्र लेखक झोपतोय.

 

चित्र सौजन्य: निकोस जिफ्टाकिस

अविष्कार रविंद्र मुंबईस्थित नाट्य-दिग्दर्शक आणि तंत्रज्ञ आहेत.

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *